Σαν σήμερα, στον Κόσμο

Μάνος Κιτσώνας: Το νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου συνεισφορά στην εκπαίδευση των νέων στην Ελλάδα

Μηνάς Τσαμόπουλος
18/11/2020, 12:53

Ο διευθυντής του Πλανηταρίου μιλά στο protothema.gr

Εδώ και 17 χρόνια το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο αποτελεί ένα φάρο πολιτισμού με έμφαση στην εκπαίδευση μέσω των τεχνολογικών εξελίξεων. Πρόκειται ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα ψηφιακά Πλανητάρια στον κόσμο.

Αποτελεί μέσω υλοποίησης του βασικού σκοπού του Ιδρύματος Ευγενίδου που είναι η συνεισφορά στην εκπαίδευση των νέων στην Ελλάδα στο τεχνικό και επιστημονικό πεδίο.

Στον μαγικό αυτόν κόσμο της τεχνολογίας της επιστήμης και του Διαστήματος μας ξενάγησε μέσω του www.protothema.gr ο διευθυντής του Πλανηταρίου στο Ίδρυμα Ευγενίδου, Μάνος Κιτσώνας

Ο διευθυντής του Πλανηταρίου στο Ίδρυμα Ευγενίδου, Μάνος Κιτσώνας

- Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο;
Η ιδέα για το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο γεννήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’80 μέσα από συζητήσεις του αείμνηστου Προέδρου του Ιδρύματος Ευγενίδου, Νικόλαου Βερνίκου-Ευγενίδη, με τον τότε Διευθυντή του Ευγενίδειου Πλανηταρίου Διονύση Σιμόπουλο. Οι τελικές μελέτες άρχισαν να διαμορφώνονται το 1997 με βάση το όραμα και τη γενναιοδωρία του Νικόλαου Βερνίκου-Ευγενίδη, ο οποίος συμμετείχε αποφασιστικά στη διαμόρφωση των σχεδίων για την επέκταση των εγκαταστάσεων και τη διεύρυνση των δραστηριοτήτων του Ιδρύματος μέχρι τον αδόκητο θάνατό του τον Νοέμβριο του 2000, δυστυχώς πριν προλάβει να δει το έργο να υλοποιείται. Το όραμα αυτό ολοκλήρωσε και συνεχίζει έκτοτε επάξια ο διάδοχός του και νέος Πρόεδρος του Ιδρύματος Ευγενίδου κ. Λεωνίδας Δημητριάδης-Ευγενίδης.
- Και ποιος ήταν ο σκοπός της επέκτασης και ανακαίνισης του χώρου;

Στόχος του έργου ήταν να δώσει στο Ίδρυμα την δυνατότητα να εξυπηρετήσει καλύτερα τον σκοπό του, προσαρμοζόμενο στην σύγχρονη τεχνολογική πραγματικότητα, και να αξιοποιήσει τις εκπαιδευτικές δυνατότητες που προσφέρει. Αν το παλαιό Πλανητάριο ήταν μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα και ένα από τα πλέον σύγχρονα πλανητάρια της εποχής του, το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο είναι ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα ψηφιακά Πλανητάρια στον κόσμο.

- To 2020 το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο γιορτάζει 17 χρόνια λειτουργίας, μέσα σε δύσκολες καταστάσεις και πολλά περιοριστικά μέτρα. Δώστε μας μία “εικόνα” για τη λειτουργία του όλα αυτά τα χρόνια.
Η λειτουργία του Πλανηταρίου, σε κανονικές συνθήκες, είναι καθημερινή, επτά ημέρες την εβδομάδα. Τις καθημερινές τα πρωινά δέχεται επισκέψεις ομάδων, οι περισσότερες από τις οποίες προέρχονται από σχολεία. Τα απογεύματα της Τετάρτης, της Πέμπτης, της Παρασκευής και τα Σαββατοκύριακα από το πρωί μέχρι το βράδυ δέχεται γενικό κοινό όλων των ηλικιών. Από την πρώτη μέρα που ξεκίνησε τις παραστάσεις του τον Νοέμβριο του 2003, η ανταπόκριση τόσο του μαθητικού όσο και του γενικού κοινού ήταν εντυπωσιακή.
Στα 17 χρόνια λειτουργίας του κατάφερε να αποτελέσει το πιο πολυσύχναστο αξιοθέατο της Αθήνας μετά την Ακρόπολη, με βάση τον ετήσιο μέσο όρο επισκέψεων. Φιλοξένησε περισσότερους από 4.000.000 θεατές (μαθητές και ευρύ κοινό) σε 40.000 παραστάσεις. Τις παραστάσεις του Πλανηταρίου παρακολούθησαν σε επισκέψεις τους πάνω από 100.000 σχολικές τάξεις. Δημιουργήθηκαν και παρουσιάστηκαν 33 κύριες 40λεπτες ψηφιακές παραστάσεις και 22 ειδικές ψηφιακές παραστάσεις, ενώ παρουσιάστηκαν επίσης 15 παιδικές παραστάσεις και 20 ταινίες μεγάλης επιφάνειας γνωστές ως ΙΜΑΧ. Επιπλέον, μέσα στα 17 χρόνια έγιναν πολλές και σημαντικές τεχνικές αναβαθμίσεις. Οι προβολείς και οι υπολογιστές που λειτουργούν σήμερα είναι η τέταρτη γενιά αναβάθμισης από το 2003, ενώ έχουν αντικατασταθεί πολλά από τα υπόλοιπα επιμέρους συστήματα ήχου, αυτοματισμού και ελέγχου.

- Οι πλανηταριακές παραγωγές του Ιδρύματος Ευγενίδου σε ποια θεματολογία κινούνται κυρίως και πόσο εύκολα πραγματοποιούνται;
Οι παραγωγές του Πλανηταρίου κινούνται στους βασικούς άξονες της Αστρονομίας και της Αστροφυσικής, αλλά και παράλληλα σε συγγενικές επιστήμες, όπως η Γενική Φυσική, η Βιολογία, η Γεωλογία, η Μετεωρολογία και άλλες.

-Πόσο εύκολη ή δύσκολη είναι η παραγωγή μίας ψηφιακής παράστασης;
Η παραγωγή μιας εκπαιδευτικής ψηφιακής παράστασης είναι μια σύνθετη διαδικασία που απαιτεί την συνεργασία αρκετών ανθρώπων και διαρκεί περίπου δύο χρόνια συνολικά. Ξεκινώντας από μια αρχική ιδέα/θέμα πάνω στα κεφάλαια/έννοιες της βασικής Κοσμογραφίας σχεδιάζεται ένα σενάριο, το οποίο θα «ντυθεί» με τα κατάλληλα γραφικά (τα οποία συνήθως αγοράζονται από το εξωτερικό αν και έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες και με Έλληνες animators), πρωτότυπη μουσική και αφήγηση. Τα τελευταία χρόνια έχουμε εισαγάγει αρκετές καινοτόμες τεχνικές ζωντανών γυρισμάτων για θόλο, φιλοξενώντας είτε επιστήμονες που σχετίζονται με το θέμα είτε έναν παρουσιαστή που δίνει μια μεγαλύτερη αμεσότητα στην παράσταση. Οι τεχνικές αυτές προσδίδουν μια ακόμα μεγαλύτερη δυσκολία στην παραγωγή, αλλά πιστεύουμε ότι βελτιώνουν το τελικό αποτέλεσμα. Από την αρχή της λειτουργίας του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου δημιουργούνται δύο νέες 40λεπτες ψηφιακές παραγωγές κάθε χρόνο και επιπλέον κάποιες ειδικές παραστάσεις μικρότερης διάρκειας με την αφορμή κάποιου γεγονότος, όπως για παράδειγμα για τα γενέθλια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble.

- Ας περάσουμε από το μερικό στο όλο. Ποιος είναι ο σκοπός του Ιδρύματος Ευγενίδου και πώς επιτυγχάνεται μέσα από τις δράσεις και τα προγράμματα του Πλανηταρίου;
Σκοπός του Ιδρύματος Ευγενίδου είναι η συνεισφορά στην εκπαίδευση των νέων στην Ελλάδα στο τεχνικό και επιστημονικό πεδίο. Ειδικότερα το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο εστιάζει με τις παραγωγές του σε θέματα που αφορούν στο Διάστημα, την εξερεύνησή του και την τεχνολογία που σχετίζεται με αυτήν. Οι παραστάσεις του προσπαθούν να εξηγήσουν στο κοινό με απλό και όσο γίνεται πιο κατανοητό τρόπο τα μυστήρια του Σύμπαντος που μας περιβάλλει αλλά και να αφηγηθούν την ιστορία της εξερεύνησής του.

Η συνεισφορά αυτή γίνεται στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο ποιότητας, τόσο του περιεχομένου όσο και της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται, σε έναν πρότυπο χώρο που συνδυάζει την γνώση με την ψυχαγωγία. Η εμπειρία που έχει ο θεατής παρακολουθώντας μία παράσταση μέσα στον τεράστιο θόλο του Πλανηταρίου είναι μοναδική και ικανή να αποτυπώσει δύσκολες έννοιες που δεν μπορούν να μεταφερθούν εύκολα μόνο με την ανάγνωση ενός βιβλίου. Tις ψηφιακές παραγωγές του Πλανηταρίου συνοδεύουν πάντα πρωτότυπα εκπαιδευτικά βιβλία, που περιέχουν περισσότερες πληροφορίες σχετικές με το θέμα κάθε παράστασης και τα οποία αποτελούν σημαντικό βοήθημα για τους εκπαιδευτικούς, ώστε να αξιοποιήσουν καλύτερα την επίσκεψή τους. Τα βιβλία αυτά είναι διαθέσιμα ελεύθερα στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος.

-Εκτός από τις δικές του παραγωγές, το Πλανητάριο προβάλλει και εξωτερικές παραγωγές:
Ναι. Το Πλανητάριο προβάλει ξένες παραγωγές αξιόλογες ξένες εκπαιδευτικές παραγωγές, καθώς και αρκετές παιδικές παραστάσεις. Επιπρόσθετα, με το σύστημα ταινιών μεγάλης επιφάνειας 15/70 (γνωστότερο από την εταιρεία ΙΜΑΧ που πρώτη το παρουσίασε) εμπλουτίζει ακόμα περισσότερο την θεματολογία του με εντυπωσιακές παραγωγές από όλο τον κόσμο. Πέρα από τις προβολές στον θόλο και τα εκπαιδευτικά βιβλία, το Πλανητάριο δραστηριοποιείται και στον χώρο του Διαδικτύου με συχνές αναρτήσεις πρωτότυπων εκλαϊκευμένων επιστημονικών άρθρων, δημοσιεύσεις σχολιασμένων φωτογραφιών, επιστημονικών ειδήσεων και κουίζ, ενώ οργανώνει ενδιαφέροντα webcasts, πάντα στο πλαίσιο της θεματολογίας του. Τέλος, στο Πλανητάριο δίνουν συχνά διαλέξεις κορυφαίοι βραβευμένοι επιστήμονες, αστροναύτες της ΝΑSΑ, της ESA, και κοσμοναύτες Ρωσικών διαστημικών αποστολών, που συγκεντρώνουν μεγάλο κοινό.

- Με ποιο τρόπο τα προγράμματα και οι παραστάσεις του Πλανηταρίου ενισχύουν την εκπαίδευση των νέων;
Το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο προσπαθεί να συμβάλλει στην κάλυψη κυρίως του ελλείμματος που υπάρχει στην εκπαίδευση στον τομέα της Αστρονομίας, της Αστροφυσικής και της Διαστημικής. Με την κατάργηση από το σχολικό πρόγραμμα του μαθήματος της Κοσμογραφίας, αρχικά από τα υποχρεωτικά και στην συνέχεια και από τα επιλογής μαθήματα, παρατηρείται ένα μεγάλο έλλειμμα γνώσης πάνω σε αυτούς τους τομείς. Οι παραστάσεις του Πλανηταρίου καλύπτουν κεφάλαια των βασικών γνώσεων της Κοσμογραφίας και χρησιμοποιώντας την εξελιγμένη τεχνολογία του προσπαθούν να εμπνεύσουν τους μαθητές (αλλά και το γενικό κοινό) να ασχοληθεί και να μάθει περισσότερα για αυτά τα θέματα. Δεν μπορεί, βέβαια, να διδάξει ένα θέμα μέσα σε 40 λεπτά, αλλά στόχος του είναι να προκαλέσει το ενδιαφέρον και να δώσει το κίνητρο στον θεατή να αναζητήσει περισσότερες πληροφορίες γι’ αυτό. Εξάλλου με την έναρξη λειτουργίας του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου, κάθε νέα ψηφιακή παράσταση συνοδεύεται και από ένα βιβλίο Παράστασης, το οποίο εμπεριέχει περισσότερες πληροφορίες απ’ όσες είναι δυνατό να ενσωματωθούν σ’ αυτήν, ενώ η σχετική Βιβλιογραφία δίνει την ευκαιρία στον καθένα να διερευνήσει περαιτέρω τα επιμέρους θέματα που περιλαμβάνει.

Τα βιβλία αυτά απευθύνονται στους συνοδούς-εκπαιδευτικούς, καθώς και στο ευρύτερο κοινό που έχει το ενδιαφέρον, αλλά όχι και τις εξειδικευμένες γνώσεις που απαιτούνται για την κατανόηση των θεμάτων αυτών. Επιπλέον, από το 2018, κάθε παράσταση συνοδεύεται και από ένα συνοπτικό βιβλίο, το οποίο απευθύνεται σε μαθητές Γυμνασίου-Λυκείου και το οποίο αποτελεί μία αρκετά πιο σύντομη και εύληπτη παρουσίαση των θεμάτων που περιλαμβάνονται στα βιβλία της κάθε παράστασης.

Θεωρούμε ότι τα βιβλία αυτά, καθώς και η σχετική βιβλιογραφία, συμπληρώνουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ψηφιακές παραστάσεις του Νέου Ψηφιακού Πλανηταρίου και ευελπιστούμε ότι θα αποτελέσουν χρήσιμο βοήθημα για κάθε ενδιαφερόμενο. Για τον σκοπό αυτό είναι όλα αναρτημένα στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Πλανηταρίου, ελεύθερα διαθέσιμα για τους μαθητές, το κοινό και τους εκπαιδευτικούς. Μαζί με όλο το υλικό του Πλανηταρίου στο Διαδίκτυο (άρθρα, νέα, φωτογραφίες, κουίζ, webcasts, διαλέξεις) αποτελούν μία πολύ πλούσια πηγή γνώσης και ενημέρωσης για τους νέους της χώρας μας.

ΠΗΓΗ