Νικηφόρος Βρεττάκος - Ποιήματα

---

Σύντομο Βιογραφικό: Γεννήθηκε τὸ 1913 στὶς Κροκεὲς τῆς Λακωνίας. Ἐγκατέλειψε τὴν Νομικὴ σχολὴ γιὰ νὰ ἀφιερωθεῖ ὁλοκληρωτικά στὴν λογοτεχνία. Ἐξέδωσε περισσότερες ἀπὸ 15 ποιητικὲς συλλογὲς καὶ ἀρκετὰ πεζὰ ἔργα. Στὰ ἔργα του ἐξυμνεῖ ὅσο λίγοι τὴν ἀγάπη, τὴν εἰρήνη, τὸν ἀνθρωπισμὸ καὶ τὸ ἑλληνικὸ πνεῦμα. Τιμήθηκε μεταξύ ἄλλων, τρεῖς φορὲς μὲ τὸ Πρῶτο Κρατικὸ Βραβεῖο Ποίησης, καθώς καὶ μὲ τὸ Ἀριστεῖο Γραμμάτων ἀπὸ τὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν (1982), τῆς ὁποίας ἔγινε μέλος τὸ 1989. Πέθανε στὴν Ἀθήνα τὸ 1991.
Κύρια ἔργα: Κατεβαίνονταs στὴ σιγὴ τῶν αἰώνων (1933), Εἰκόνες ἀπὸ τὸ ἡλιοβασίλεμα (1939), Ἡ ἡρωϊκή συμφωνία (1944), Ἡ παραμυθένια πολιτεία (1947), Τὸ βιβλίο τῆς Μαργαρίτας (1949), Ὁ Ταῢγετος καὶ ἡ σιωπή (1949), Δύο ἄνθρωποι μιλοῦν γιὰ τὴν εἰρήνη τοῦ κόσμου (1949), Στὸν Ρόμπερτ Ὀπενχάϊμερ (1954), Ἡ μητέρα μου στὴν ἐκκλησία (1957), Βασιλική Δρῦς (1958), Ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς δύο κόσμους (1958), Τὸ βάθος τοῦ κόσμου (1961), Ἐκλογὴ (1966), Ὀδύνη (1969), Ὁδοιπορία (1972), Διαμαρτυρία (1974), Τὸ Ἀπογευματινό Ἡλιοτρόπιο (1976), Ὁ Προμηθέας ἢ τὸ παιχνίδι μιᾶς μέρας (1979), Λειτουργία κάτω ἀπ᾿ τὴν Ἀκρόπολη (1981), Τὰ ποιήματα (1981), Ὁ διακεκριμένος πλανήτης (1983), Συνάντηση μὲ τὴ θάλασσα (1991).
Ὁ Νικηφόρος Βρεττάκος (1912-1991), γράφει ὁ Μιχαὴλ Περάνθης, εἶναι «Ποιητὴς τῆς ἐλεύθερης φαντασίας, ἀφήνεται σὲ λυρικὲς ὀνειροπολήσεις, ἄλλοτε στοὺς κανόνες τῆς μετρικῆς καί, συχνότερα, σὲ ρυθμικὴ διαδοχὴ στίχων. Ἰδιοσυγκρασία εὐαίσθητη, φύση συναισθηματικὴ καὶ γνησίως λυρική, τυλίγει τὰ γραπτά του μὲ μιὰ διάχυση τρυφερότητας, δινοντὰς τοὺς τὸ ἅπλωμα, τὸ γύρισμα καὶ τὴν ἐλαστικότητα τῆς φαντασίας του».

---

Ὁ πράσινος κῆπος Ἔχω τρεῖς κόσμους. Μιὰ θάλασσα, ἕναν οὐρανὸ κι ἕναν πράσινο κῆπο: τὰ μάτια σου. Θὰ μποροῦσα ἂν τοὺς διάβαινα καὶ τοὺς τρεῖς, νὰ σᾶς ἔλεγα ποῦ φτάνει ὁ καθένας τους. Ἡ θάλασσα, ξέρω. Ὁ οὐρανός, ὑποψιάζομαι. Γιὰ τὸν πράσινο κῆπο μου, μὴ μὲ ρωτήσετε.

Ὁ ἄνθρωπος, ὁ κόσμος καὶ ἡ ποίηση Ἀνάσκαψα ὅλη τη γῆ νὰ σὲ βρῶ. Κοσκίνισα μὲς τὴν καρδιά μου τὴν ἔρημο· ἤξερα πὼς δίχως τὸν ἄνθρωπο δὲν εἶναι πλῆρες τοῦ ἥλιου τὸ φῶς. Ἐνῷ, τώρα, κοιτάζοντας μὲς ἀπὸ τόση διαύγεια τὸν κόσμο, μὲς ἀπὸ σένα - πλησιάζουν τὰ πράγματα, γίνονται εὐδιάκριτα, γίνονται διάφανα - τώρα μπορῶ ν᾿ ἀρθρώσω τὴν τάξη του σ᾿ ἕνα μου ποίημα. Παίρνοντας μία σελίδα θὰ βάλω σ᾿ εὐθεῖες τὸ φῶς.

Οἱ μουσικοὶ ἀριθμοί Χωρὶς τὴ μαθηματικὴ τάξη, δὲν στέκει τίποτε: Οὔτε οὐρανὸς ἔναστρος, οὔτε ρόδο. Προπαντὸς ἕνα ποίημα. Κι εὐτυχῶς ὅτι μ᾿ ἔκανε ἡ μοῖρα μου γνώστη τῶν μουσικῶν ἀριθμῶν, ὅτι κρέμασε μίαν ἀχτίνα ἐπὶ πλέον τὸ ἄστρο τῆς ἡμέρας στὴν ὅρασή μου καὶ κάνοντας τὰ γόνατά μου τραπέζι ἐργάζομαι, ὡς νά ῾ταν νὰ φτιάξω ἕναν ἔναστρο οὐρανό, ἢ ἕνα ρόδο.

Ἕνας μικρότερος κόσμος Ἀναζητῶ μίαν ἀκτὴ νὰ μπορέσω νὰ φράξω μὲ δέντρα ἢ καλάμια ἕνα μέρος τοῦ ὁρίζοντα. Συμμαζεύοντας τὸ ἄπειρο, νἄχω τὴν αἴσθηση: ἢ πὼς δὲν ὑπάρχουνε μηχανὲς ἢ πὼς ὑπάρχουνε πολὺ λίγες· ἢ πὼς δὲν ὑπάρχουν στρατιῶτες ἢ πὼς ὑπάρχουνε πολὺ λίγοι· ἢ πὼς δὲν ὑπάρχουνε ὅπλα ἢ πὼς ὑπάρχουνε πολὺ λίγα, στραμμένα κι αὐτὰ πρὸς τὴν ἔξοδο τῶν δασῶν μὲ τοὺς λύκους· ἢ πὼς δὲν ὑπάρχουνε ἔμποροι ἢ πὼς ὑπάρχουνε πολὺ λίγοι σε ἀπόκεντρα σημεῖα τῆς γῆς ὅπου ἀκόμη δὲν ἔγιναν ἁμαξωτοὶ δρόμοι. Τὸ ἐλπίζει ὁ Θεὸς πὼς τουλάχιστο μὲς στοὺς λυγμοὺς τῶν ποιητῶν δὲν θὰ πάψει νὰ ὑπάρχει ποτὲς ὁ παράδεισος.

A smaller world Nikiforos Vrettakos A smaller world (Diary, translated by Rick Μ. Newton) Ι seek a shore where Ι can fence in a patch of the horizon with trees or reeds. Where, gathering infinity, Ι can have the sense that: there are nο machines or very few; there are nο soldiers or very few; there are nο weapons or very few, and those few aimed at the exit of the forests with wolves; or that there are nο merchants or very few at remote points οn the earth where paved roads have not yet been laid. God hopes that at least in the poets᾿ sobs paradise will never cease to exist.

Ἡ Ἑλληνικὴ γλῶσσα Ὅταν κάποτε φύγω ἀπὸ τοῦτο τὸ φῶς θὰ ἑλιχθῶ πρὸς τὰ πάνω ὅπως ἕνα ρυακάκι ποὺ μουρμουρίζει. Κι ἂν τυχὸν κάπου ἀνάμεσα στοὺς γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω ἀγγέλους, θὰ τοὺς μιλήσω ἑλληνικά, ἐπειδὴ δὲν ξέρουνε γλῶσσες. Μιλᾶνε μεταξύ τους μὲ μουσική.

Τhe Greek language Nikiforos Vrettakos Τhe Greek language (translated by Marjorie Chambers) When Ι sometime leave this light Ι shall meander upwards like a murmuring stream. And if by chance somewhere among the azure corridors Ι meet with angels, Ι shall speak to them in Greek, since they do not know languages. They speak among themselves with music.

Ὁ ἀγρὸς τῶν λέξεων Ὅπως ἡ μέλισσα γύρω ἀπὸ ἕνα ἄγριο λουλοῦδι, ὅμοια κ᾿ ἐγώ. Τριγυρίζω διαρκῶς γύρω ἀπ᾿ τὴ λέξη. Εὐχαριστῶ τὶς μακριὲς σειρὲς τῶν προγόνων, ποὺ δούλεψαν τὴ φωνή, τὴν τεμαχίσαν σὲ κρίκους, τὴν κάμαν νοήματα, τὴ σφυρηλάτησαν ὅπως τὸ χρυσάφι οἱ μεταλλουργοὶ κ᾿ ἔγινε Ὅμηροι, Αἰσχύλοι, Εὐαγγέλια κι ἄλλα κοσμήματα. Μὲ τὸ νῆμα τῶν λέξεων, αὐτὸν τὸ χρυσὸ τοῦ χρυσοῦ, ποὺ βγαίνει ἀπ᾿ τὰ βάθη τῆς καρδιᾶς μου, συνδέομαι· συμμετέχω στὸν κόσμο. Σκεφτεῖτε: Εἶπα καὶ ἔγραψα, «Ἀγαπῶ».

Τhe field of words Nikiforos Vrettakos Τhe field of words (translated by Marjorie Chambers) Like the bee round a wild flower, so am Ι. Ι prowl continuously around the word. Ι thank the long lines of ancestors who moulded the voice. Cutting it into links, they made meanings. Like smelters they forged it into gold and it became Homer, Aeschylus, the Gospels and other jewels. With the thread of words, this gold from gold, which comes from the depths of my heart, Ι am linked, Ι take part in the world. Consider: Ι said and wrote, «Ι love».

Ἂν δὲν μοῦ ῾δινες ποίηση Κύριε Ἂν δὲ μοῦ ῾δινες τὴν ποίηση, Κύριε, δὲ θἄχα τίποτα γιὰ νὰ ζήσω. Αὐτὰ τὰ χωράφια δὲ θἆταν δικά μου. Ἐνῷ τώρα εὐτύχησα νἄχω μηλιές, νὰ πετάξουνε κλώνους οἱ πέτρες μου, νὰ γιομίσουν οἱ φοῦχτες μου ἥλιο, ἡ ἔρημός μου λαό, τὰ περιβόλια μου ἀηδόνια. Λοιπόν; Πῶς σοῦ φαίνονται; Εἶδες τὰ στάχυά μου, Κύριε; Εἶδες τ᾿ ἀμπέλια μου; Εἶδες τί ὄμορφα ποὺ πέφτει τὸ φῶς στὶς γαλήνιες κοιλάδες μου; Κι᾿ ἔχω ἀκόμη καιρό! Δὲν ξεχέρσωσα ὅλο τὸ χῶρο μου, Κύριε. Μ᾿ ἀνασκάφτει ὁ πόνος μου κι᾿ ὁ κλῆρος μου μεγαλώνει. Ἀσωτεύω τὸ γέλιο μου σὰν ψωμὶ ποὺ μοιράζεται. Ὅμως, δὲν ξοδεύω τὸν ἥλιό σου ἄδικα. Δὲν πετῶ οὔτε ψίχουλο ἀπ᾿ ὅ,τι μοῦ δίνεις. Γιατί σκέφτομαι τὴν ἐρμιὰ καὶ τὶς κατεβασιὲς τοῦ χειμῶνα. Γιατί θἄρθει τὸ βράδι μου. Γιατί φτάνει ὅπου νἆναι τὸ βράδι μου, Κύριε, καὶ πρέπει νἄχω κάμει πρὶν φύγω τὴν καλύβα μου ἐκκλησιὰ γιὰ τοὺς τσοπάνηδες τῆς ἀγάπης.

Μιὰ μυγδαλιὰ καὶ δίπλα της... Μιὰ μυγδαλιὰ καὶ δίπλα της, ἐσύ. Μὰ πότε ἀνθίσατε; Στέκομαι στὸ παράθυρο καὶ σᾶς κοιτῶ καὶ κλαίω. Τόση χαρὰ δὲν τὴν μποροῦν τὰ μάτια. Δός μου, Θεέ μου, ὅλες τὶς στέρνες τ᾿ οὐρανοῦ νὰ στὶς γιομίσω.

Ἡ βρύση τοῦ πουλιοῦ Κάνε με ἀηδόνι Θεέ μου, πᾶρε μου ὅλες τὶς λέξεις κι ἄφησέ μου τὴ φωτιά, τὴ λαχτάρα, τὸ πάθος, τὴν ἀγάπη, νὰ τραγουδῶ ἔτσι ἁπλά, ὅπως τραγουδοῦσαν οἱ γρῦλοι μία φορὰ κι ἀντιλαλοῦσε ἡ Πλούμιτσα τὴ νύχτα. Ὅπως ἡ βρύση τοῦ Πουλιοῦ μὲς στὴ φτέρη. Νὰ γιομίζω μὲ τὸ μουμούρισμά μου τὴ μεγάλη κυψέλη τ᾿ οὐρανοῦ. Νὰ θησαυρίζω τὰ νερὰ τῶν βροχῶν καὶ τὶς ἀνταύγειες ἀπ᾿ τὸ θαῦμα τοῦ κόσμου. Νὰ μ᾿ ἁπλώνουν τὶς φοῦχτες τους οἱ ἄνθρωποι κι ἕνας ἕνας νὰ προσπερνοῦν. Κι ἀδιάκοπα νὰ ρέω τὴ ζωή, τὴν ἐλπίδα, τὴ λάμψη τοῦ ἥλιου, τοῦ ἡλιογέρματος τὸ γαρουφαλένιο ψιχάλισμα στὰ ὄρη, τὴ χαρά, τὰ χρώματα νὰ ρέω τοῦ οὐράνιου τόξου καὶ τὴ βροχούλα τῆς ἀστροφεγγιᾶς. Ὢ τί καλὰ πού ῾ναι σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο!

Εἰρήνη εἶναι ὅταν... Εἰρήνη, λοιπόν, εἶναι ὅ,τι συνέλαβα μὲς ἀπ᾿ τὴν ἔκφραση καὶ μὲς ἀπ᾿ τὴν κίνηση τῆς ζωῆς. Καὶ Εἰρήνη εἶναι κάτι βαθύτερο ἀπ᾿ αὐτὸ ποὺ ἐννοοῦμε ὅταν δὲν γίνεται κάποτε πόλεμος. Εἰρήνη εἶναι ὅταν τ᾿ ἀνθρώπου ἡ ψυχὴ γίνεται ἔξω στὸ σύμπαν ἥλιος. Κι ὁ ἥλιος ψυχὴ μὲς στὸν ἄνθρωπο. (ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ ἔργο: Δυὸ ἄνθρωποι μιλοῦν γιὰ τὴν εἰρήνη τοῦ κόσμου)

Διεθνὴς Παιδούπολη Πεσταλότσι Τὰ πρόσωπα τῶν παιδιῶν εἶναι πατρίδες φερμένες ἐδῶ ἀπ᾿ τὰ τέσσερα σημεῖα τῆς γῆς γιὰ ἕνα διάλογο ἀγάπης. Κοινὸ τὸ χορτάρι κι ὁ ἥλιος καὶ τὰ χέρια ποὺ παίζουνε. Βλέπετε αὐτὰ τὰ παιδιὰ ποὺ τὰ μάτια τους εἶναι γιομάτα οὐρανὸ καὶ ἀθῳότητα; Εἶναι οἱ ἴδιοι αὐτοὶ ποὺ σκοτώθηκαν στοὺς πολέμους. ποὺ ἐξωσμένοι ἀπ᾿ τοῦ κόσμου αὐτοῦ τὴν ἀδιαίρετη σκηνὴ ἐπαιτήσανε τὸ δικαίωμα νὰ χαροῦνε τὴ γῆ ποὺ τοὺς γέννησε: Νὰ κάθονται πάνω τῆς ἣ νὰ πορεύονται, νὰ μαζεύουν λουλούδια, νὰ ψαρεύουν στὶς λίμνες, νὰ σκάφτουν, νὰ χτίζουν, νὰ θαυμάζουν τὸν κόσμο μὲς ἀπ᾿ τῶν ἄσπρων τους σπιτιῶν τὰ παράθυρα δίχως φόβο· ἀσφαλεῖς καὶ ἰσότιμοι ἀπέναντι στὴ βροχή. Οἱ ἴδιοι ποὺ πάλαιψαν γενναῖα τὸ ἀδυσώπητο σκοτάδι καὶ πέσανε. ποὺ ἔκαμαν ὄμορφα ὄνειρα. Δὲν ἤτανε διαφορετικὰ τὸ γέλιο, τὰ χέρια, οἱ κινήσεις τους, κι ὅμως σκοτώθηκαν. Τὰ μάτια τους ἴδια τὸ φῶς ποὺ ζητούσανε. Κάθε πρωὶ ποῦ βγαίνει ὁ ἥλιος στὴν πόλη τοῦ Τρόγγεν, στὸ χωριὸ Πεσταλότσι, τὰ πράγματα εἶναι τὸ ἴδιο ἁπλά, ὅπως ἄλλωστε ἦταν πάντοτε σὲ τοῦτο τὸν κόσμο. Μονάχα πὼς τὰ πρόσωπα ἐδῶ τῶν παιδιῶν εἶναι πατρίδες. Κάθε πρωί, μὲ τὸ ἴδιο τραγοῦδι καὶ κάτω ἀπ᾿ τὴν ἴδια ὑπόσχεση ἀγάπης ὅλα μαζὶ εἶναι ἡ Ὑδρόγειος ποὺ προσεύχεται.

Μαζεύω τὰ πεσμένα στάχια Μαζεύω τὰ πεσμένα στάχια νὰ σοῦ στείλω λίγω ψωμί, μαζεύω μὲ τὸ σπασμένο χέρι μου ὅ,τι ἔμεινε ἀπ᾿ τὸν ἥλιο νὰ σοῦ τὸ στείλω νὰ ντυθεῖς. Ἔμαθα πὼς κρυώνεις.Τὴν πράσινή σου φορεσιὰ νὰ τὴν φορέσεις τὴν Λαμπρή! Θὰ τρέξουν μ᾿ ἄνθη τὰ παιδιά.Θὰ βγοῦν τὰ περιστέρια, κ᾿ ἡ μάνα σου μὲ μιὰ ποδιά, πλατιά, γεμάτη ἀγάπη! Πάρε ὅποιο δρόμο, ὅποια κορφή, ρώτα ὅποιο δένδρο θέλεις Μ᾿ ἀκοῦς; Οἱ δρόμοι ὅλης της γῆς βγαίνουνε στὴν καρδιά μου! Μὴν ξεχαστεῖς κοιτάζοντας τὸ φῶς. Τ᾿ ἀκοῦς;... Νἀρθεῖς!

Ἐπιστροφή Μὲ σπαραγμὸ κρατώντας τὴ βαριὰ καρδιά μου βρῆκα τὸ πατρικό μου σπίτι νὰ κοιτάζει, μὲς ἀπ᾿ τὶς φυλλωσιές, σὰν ἄλλοτε, τὴ δύση. -μὲ σπαραγμὸ κρατώντας τὴ βαριὰ καρδιά μου. Γοργὰ τὸ νζάκι ἡ μάνα μου τρέχει ν᾿ ἀνάψει. Κ᾿ ἐνῷ ἀπ᾿ τὴν πόρτα βλέπω τὶς γλυκές του λάμψεις, μὲ σπαραγμὸ κρατώντας τὴ βαριὰ καρδιά μου δὲ μπαίνω μέσα. Ἀπέξω κάθομαι καὶ κλαίω...

Σοῦ στήνω μία καλύβα Σοῦ στήνω μία καλύβα, στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων, ἕνα κῆπο νὰ περπατᾷς,ἕνα ρυάκι νὰ καθρεφτίζεσαι, μιὰ πλούσια πράσινη φραγὴ νὰ μὴν σὲ βρίσκει ὁ ἄνεμος ποὺ βασανίζει τοὺς γυμνοὺς - στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων! Σοῦ στήνω τ᾿ ὅραμά σου πάνω σ᾿ ὅλους τοὺς λόφους, νὰ σοῦ φυσάει τὸ φόρεμα ἡ δύση μὲ δυὸ τριαντάφυλλα, νὰ γέρνει ὁ ἥλιος ἀντίκρυ σου καὶ νὰ μὴ βασιλεύει, νὰ κατεβαίνουν τὰ πουλιὰ νὰ πίνουνε στὶς φοῦχτες σου τῶν παιδικῶν ματιῶν μου τὸ νερὸ - στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων!

Ἐπιστροφὴ στὸ βουνό Δὲ θὰ ξανάρθω πιὰ κοντά σου νὰ μὴν ἀκούσεις τὸ ποτάμι ποὺ μὲς στὸ στῆθος μου κυλᾷ. Ἂν δεῖς τὸν ἥλιο νὰ σοῦ γνέφει τὸν ἕσπερο νὰ σὲ ρωτᾷ, βάλε τὰ σπάρτα τὰ μαλλιά σου τὶς μυγδαλιὲς στὴν ἀγκαλιά σου κι᾿ ἔβγα νυφούλα στὰ βουνὰ Ἔβγα νυφούλα στὰ βουνά. κι᾿ ἂν σὲ ρωτήσουνε τ᾿ ἀλάφια, ἂν σὲ ρωτήσουν τὰ πουλιά, πές τους: θὰ βγῶ μὲ τὸ φεγγάρι, μὲ τρεῖς ἀγγέλους συντροφιά! Διπλὸ γαρύφαλλο στ᾿ ἀφτί μου, ἡ μάνα μου καὶ τ᾿ ἄλογό μου, ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς κ᾿ ἑφτὰ παιδιά!

Δίχως ἐσέ Δίχως ἐσὲ δὲν θἄβρισκαν νερὸ τὰ περιστέρια δίχως ἐσὲ δὲ θἄναβε τὸ φῶς ὁ Θεὸς στὶς βρύσες του Μηλιὰ σπέρνει στὸν ἄνεμο τ᾿ ἄνθη της, στὴν ποδιά σου φέρνεις νερὸ ἀπ᾿ τὸν οὐρανό, φῶτα σταχυῶν κι ἀπάνω σου φεγγάρι ἀπὸ σπουργῖτες.

Τὸ παιδὶ μὲ τὴ φυσαρμόνικα Θὰ βγῶ στὸν κάμπο νὰ μαζέψω τὰ πεσμένα φύλλα τοῦ ἥλιου, νὰ πλάσω τὶς ἀκτίδες του -τοῦτο τὸ καλοκαίρι-, νὰ πλάσω τὶς ἀκτίδες του σὲ φύλλα γιὰ νὰ γράψω τὸν οὐρανὸ καὶ τὸ τραγούδι σου, Ἑλληνόπουλο! Γιατὶ τὸ χῶμα δὲ μὲ φτάνει! Δὲ μὲ φτάνει τὸ αἷμα μου! Γιατὶ τὰ δάκρια μου δὲ φτάνουνε νὰ πλάσω τὸν πηλό μου! Τί νὰ τὸ κάνω τὸ σπίτι μου; Ἔξω σὲ τραγουδᾶνε! Ἔξω μιλοῦν γιὰ σένανε! Δέ μου φτάνει ἡ φωνή μου! Θὰ τρέξω ἐκεῖ ποὺ σ᾿ ἄκουσα νὰ λὲς «Ὄχι» στὸ θάνατο. Θὰ τρέξω ἐκεῖ ποὺ πήγαινες σφυρίζοντας ἀντίθετα στ᾿ ἀστροπελέκι,ἀντίθετα στὴ διαταγὴ καὶ στὸ γλυκὸ ψωμὶ τῆς γῆς! Ἀντίθετα στὰ γαλανά σου μάτια ποὺ ἦταν γιὰ τὸν ἔρωτα!

Ἐλεγεῖο πάνω στὸν τάφο ἑνὸς μικροῦ ἀγωνιστῆ Πάνω στὸ χῶμα τὸ δικό σου λέμε τ᾿ ὄνομά μας. Πάνω στὸ χῶμα τὸ δικό σου σχεδιάζουμε τοὺς κήπους καὶ τὶς πολιτεῖς μας Πάνω στὸ χῶμα σου εἴμαστε. Ἔχουμε πατρίδα. Ἔχω κρατήσει μέσα μου τὴ ντουφεκιά σου. Γυρίζει μέσα μου ὁ φαρμακερὸς ἦχος τοῦ πολυβόλου. Θυμᾶμαι τὴν καρδιά σου ποὺ ἄνοιξε, κ᾿ ἔρχονται στὸ μυαλό μου κάτι ἑκατόφυλλα τριαντάφυλλα ποὺ μοιάζουνε σὰν ὁμιλία τοῦ ἀπείρου πρὸς τὸν ἄνθρωπο -ἔτσι μας μίλησε ἡ καρδιά σου. Κ᾿ εἴδαμε πὼς ὁ κόσμος εἶναι μεγαλύτερος, κ᾿ ἔγινε μεγαλύτερος γιὰ νὰ χωρᾷ ἡ ἀγάπη. Τὸ πρῶτο σου παιγνίδι: Ἐσύ. Τὸ πρῶτο σου ἀλογάκι: Ἐσύ. Ἔπαιξες τὴ φωτιά. Ἔπαιξες τὸ Χριστό. Ἔπαιξες τὸν Ἀη-Γιώργη καὶ τὸ Διγενῆ. Ἔπαιξες τοὺς δεῖκτες τοῦ ρολογιοῦ ποὺ κατεβαίνουνε ἀπ᾿ τὰ μεσάνυχτα. Ἔπαιξες τὴ φωνὴ τῆς ἐλπίδας, ἐκεῖ ποὺ δὲν ὑπῆρχε φωνή. Ἡ πλατεῖα ἦταν ἔρημη. Ἡ πατρίδα εἶχε φύγει. Ἦταν καιρός! Δὲ βάσταξε ἡ καρδιά σου περισσότερο ν᾿ ἀκοῦς κάτω ἀπ᾿ τὴ στέγη σου τ᾿ ἀνθρώπινα μπουμπουνιτὰ τῆς Εὐρώπης! Ἄναψες κάτω ἀπ᾿ τὸ σακκάκι σου τὸ πρῶτο κλεφτοφάναρο... Καρδιὰ τῶν καρδιῶν! Σκέφτηκες τὸν ἥλιο, καὶ προχώρησες... Ἀνέβηκες στὸ πεζοδρόμιο κ᾿ ἔπαιξες τὸν ἄνθρωπο!

Γαλήνη Κρεμάστη ἀνάστροφα ἡ σελήνη πάνω στὸ χάος τὸ γαλανὸ κι ὁ θεὸς προσμένει τὸ θεό του σὰν ἄνθρωπος στὸν οὐρανό.

Γράμμα Δὲν ἔχω ἕνα φύλλο ἀπ᾿ τὰ παλιὰ πράσινα δέντρα. Σοῦ γράφω τὴ λύπη μου σ᾿ αὐτὸ τὸ χαρτί. τόσο ἐλαφριὰ ποὺ νὰ στὴ φέρει ὁ ἄνεμος, τόσο καλὴ καὶ τρυφερὴ ποὺ νὰ μὴ παραξενευτεῖ ὁ ἥλιος, εὐγενικὴ σὰν τὴ σιωπὴ ποὺ περπατεῖ στὸ χορτάρι τὴ νύχτα, ἁπλὴ καὶ καθαρὴ σὰν τὸ νεράκι ποὺ τρέχει καὶ δὲ μαντεύεις πὼς τὸ γέννησε ἡ χτεσινὴ καταιγίδα. Πολλοὶ σκοτώθηκαν. Πολλοὶ ζοῦμε. Ὅλοι μας εἴμαστε λαβωμένοι. Εἶναι βαρὺς ἀπὸ τὸν πόνο μας ὁ κόσμος. Μὲ τὴ σιωπὴ τῆς θάλασσας θὰ λάβεις τὴ λύπη μου. Σοῦ στέλνω αὐτὸ τὸ αἰώνιό μου Μή με λησμόνει! Εἶναι ἕνα φῶς διπλωμένο ἀνάμεσα σ᾿ ἕνα μικρὸ συννεφάκι. Σοῦ στέλνω αὐτὸ τὸ ἀρνάκι, μιὰ κ᾿ εἶσαι κοντὰ στὸ θεό, νὰ τ᾿ ὁδηγήσεις σ᾿ ἕνα πράσινο κῆπο του. Σοῦ στέλνω αὐτὸ τὸ βρέφος μὲ τὸ τσακισμένο ποδαράκι. Ἀνεβασέ το στὸ παράθυρο μὲ τὸν αὐγερινό, κοντὰ στὸν κόσμο, κοντὰ στὸ ὄνειρο, κοντὰ στὴν καλοσύνη σου,ποὺ εἶναι ζεστὴ σὰ μιὰ ἀνάσα μητέρας, κοντὰ στὸ τζάκι ποὺ ὀνειρεύεσαι μὲ τὸ χέρι στὸ μέτωπο τὴν εὐτυχία τοῦ πεινασμένου, τοῦ στρατιώτη, τοῦ ἄρρωστου. Βάλτο κοντὰ στὴν πράσινη σημαία. Κοντὰ στὸ κόκκινο ἄλογο. Στὴ μητέρα σου πλάι, ποὺ τριγυρισμένη ἀπ᾿ τοῦ Γενάρη τοὺς σπουργῖτες, γνέθει τὴν ἐλπίδα. ἄλτο κοντὰ στὸ στεναγμὸ τῆς φιλίας. Κοντὰ-κοντά. Βάλτο νὰ κάτσει, κι ἄνοιχτου σὰν ἕνα γέλιο τὸ παράθυρο νὰ ἰδεῖ τὸν κόσμο.

Ἀνάμνηση ἀπ᾿ τὸν Ταΰγετο Ἔστηνε ἡ Ἄνοιξη τὴν προτομή μου σὲ μικροὺς λόφους εἰρήνης, ἔλαμπε καθισμένο στὸ ραβδί μου ἕνα πουλὶ ἀπὸ φῶς κ᾿ ἔβρεχε ἰριδισμοὺς στὰ πρόβατα τὸ αἰώνιο σέλας τῆς ἀγάπης. Μὲς στὴ σιωπή, τὸ θαλασσὶ φλοίβησμα τοῦ αἱματός μου ἀνάδινε τὸν ἦχο τοῦ ἀδραχτιοῦ τῆς μητέρας μου, ποὺ ὕφαινε στῶν σταχτιῶν τὸ πράσινο καὶ τὸ λευκὸ μαλλὶ τοῦ αὐγερινοῦ. Μικρὸς Ἑωσφόρος τοῦ φωτὸς στοῦ Εὐρώτα τὶς ροδοδάφνες, ἔπαιρνα δίπλα τὰ βουνὰ βρεγμένος ἀπὸ τὸ φεγγάρι μὲ δυὸ ἄσπρους κρίνους στὴν καρδιά, μ᾿ ἑφτὰ σημαῖες στὰ χείλη, κι ἀπάνω ἀπὸ τῶν γερακιῶν τὶς ἀτελεύτητες μοναξιὲς ἐπόπτευα τὸ σύμπαν, θησαυρίζοντας τοπία κι ἀλλοτινὰ φῶτα στὴ μνήμη μου.

Τῆς Σπάρτης οἱ πορτοκαλιές... Τῆς Σπάρτης οἱ πορτοκαλιές, χιόνι, λουλούδια τοῦ ἔρωτα, ἄσπρισαν ἀπ᾿ τὰ λόγια σου, γείρανε τὰ κλαδιά τους γιόμισα τὸ μικρό μου κόρφο, πῆγα καὶ στὴ μάνα μου. Κάθονταν κάτω ἀπ᾿ τὸ φεγγάρι καὶ μὲ νοιάζονταν, κάθονταν κάτω ἀπ᾿ τὸ φεγγάρι καὶ μὲ μάλωνε: Χτὲς σ᾿ ἔλουσα, χτὲς σ᾿ ἄλλαξα, ποῦ γύριζες - ποιὸς γιόμισε τὰ ροῦχα σου δάκρυα καὶ νεραντζάνθια;

Γράμμα στὸν ἄνθρωπο τῆς πατρίδας μου ...Μὴν μὲ μαρτυρήσεις! Καὶ προπαντὸς νὰ μὴν τοῦ πεῖς πὼς μ᾿ ἐγκατέλειψεν ἡ ἐλπίδα! Καθὼς κοιτᾷς τὸν Ταΰγετο, σημείωσε τὰ φαράγγια ποὺ πέρασα. Καὶ τὶς κορφὲς ποὺ πάτησα. Καὶ τὰ ἄστρα ποὺ εἶδα. Πές τους ἀπὸ μένα, πές τους ἀπὸ τὰ δακρυά μου, ὅτι ἐπιμένω ἀκόμη πὼς ὁ κόσμος εἶναι ὄμορφος!

Πλούμιτσα Πρόσμενες νὰ μὲ δεῖς ὅπως τὸ δέντρο ποῦ κουνιέται ἀπὸ τ᾿ ἄνθη του!.. Ὅμως ὄχι! Χρειάζεται πολὺς ἥλιος γιὰ ν᾿ ἀνθίσεις!

Πικραμένος ἀναχωρητής Θὰ φύγω σὲ ψηλὸ βουνό, σὲ ριζιμιὸ λιθάρι νὰ στήσω τὸ κρεβάτι μου κοντὰ στὴ νερομάνα τοῦ κόσμου ποὺ βροντοχτυποῦν οἱ χοντρὲς φλέβες τοῦ ἥλιου, ν᾿ ἁπλώσω ἐκεῖ τὴν πίκρα μου, νὰ λυώσει ὅπως τὸ χιόνι. Μὴν πιάνεσαι ἀπ᾿ τοὺς ὤμους μου καὶ στριφογυρίζεις ἄνεμε! φεγγαράκι μου! Καλέ μου! Αὐγερινέ μου! Φέξε τὸ ποροφάραγκο! Βοήθα ν᾿ ἀνηφορήσω! Φέρνω ζαλιὰ στὶς πλάτες μου τὰ χέρια τῶν νεκρῶν! Στὴ μιὰ μεριὰ ἔχω τὰ ὄνειρα, στὴν ἄλλη τὶς ἐλπίδες! Κι ἀνάμεσα στὶς δυὸ ζαλιὲς τὸ ματωμένο στέφανο! Μὴ μὲ ρωτᾷς καλέ μου ἀϊτέ, μὴ μὲ ξετάζεις ἥλιέ μου! Ρίχτε στὸ δρόμο συνεφιὰ νὰ μὴ γυρίσω πίσω! Κυττάχτηκα μὲς στὸ νερό, ἔκατσα καὶ λογάριασα, ζύγιασα τὸ καλὸ καὶ τὸ κακὸ τοῦ κόσμου. Κι ἀποφάσισα, νὰ γίνω τὸ μικρότερο ἀδερφάκι τῶν πουλιῶν!

Μεταρσίωση Τὸ πνεῦμα μου, σὰν οὐρανός, σὰν ὠκεανός, σὰν θάλασσα, λύνεται ἀπόψε στὸ ἄπειρο χωρὶς νὰ βρίσκει ἀναπαμό. Τὶς ζῶνες γύρω του ἔσπασε καὶ ἀνατινάζεται θερμὸ τὸ πνεῦμα μου σὰν οὐρανός, σὰν ὠκεανός, σὰν θάλασσα. Σὰν γαλαξίας ἀπέραντος τὸ σύμπαν σέρνω στὸ χορό. Ἥλιο τὸν ἥλιο γκρέμισα, θόλο τὸ θόλο χάλασα, κι εἶμαι σὰν μίαν ἀπέραντη, πλατιὰ γαλάζια θάλασσα, ποὺ οἱ στενοὶ πάνω μου οὐρανοὶ δὲ μοῦ σκεπάζουν τὸ νερό.

---

Τρία ποιήματα ἀπὸ τὴ «Φιλοσοφία τῶν λουλουδιῶν» ΓΕΝΕΣΗ Αὐτὸ τὸ γαρύφαλλο, ποὺ κρατώντας το ἀνάμεσα στὰ τρία μου δάχτυλα τὸ σηκώνω στὸ φῶς, μοῦ μίλησε καὶ παρὰ τὸν κοινὸ νοῦ μου τὸ κατανόησα. Μι᾿ ἁλυσίδα ἀπὸ ἀτέλειωτους γαλαξίες      συνεργάστηκαν, διασταύρωσαν κάτω στὴ γῆ φωταψίες - τὸ σύμπαν ὁλόκληρο πῆρε μέρος στὴ      γέννηση αὐτοῦ τοῦ γαρύφαλλου. Κι᾿ αὐτὸ ποὺ ἀκούω εἶναι οἱ φωνὲς τῶν μαστόρων του μέσα του. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Ἂν μὲ βλέπουν νὰ στέκομαι ὄρθιος, ἀκίνητος, μὲς στὰ λουλούδια μου, ὅπως αὐτὴ τὴ στιγμή, θὰ νόμιζαν πὼς τὰ διδάσκω. Ἐνῷ εἶμαι ἐγὼ ποὺ ἀκούω κι αὐτὰ ποὺ μιλοῦν. Ἔχοντας μὲ στὸ μέσο μοῦ διδάσκουν τὸ φῶς. ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΠΡΟΣΕΥΧΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Ἀναδύθηκε δάσος ζοφερὸ ἀπ᾿ τὸ πνεῦμα μας κι ἐκάλυψε τὸν ὁρίζοντα. Μόνο ἀτραποὶ τρυπώνουν καὶ χάνονται μέσα στὸ φόβο. Μέλλον δὲν φαίνεται. Τρέχουν, χορεύουν ἀνύποπτα γιὰ ὅ,τι γίνεται πάνω τους τὰ παιδιά, ἐνῷ γέρνοντας γύρω καὶ κάτω ἀπ᾿ τὰ πόδια τους, (ὡς ν᾿ ἀκοῦν τὴ βοὴ καὶ νὰ βλέπουν τὸ σύννεφο) σὰν ἕνα ἀπέραντο ὑπαίθριο ἐκκλησίασμα τὰ λουλούδια προσεύχονται.

---

Ποιήματα γιὰ τὸ ἴδιο βουνό Ι Ὄχι ἀκόμη, δὲν ᾖρθα νὰ σὲ ἀπο- χαιρετήσω ἀδελφέ, ποὺ σὲ ἀνέβηκα πρώτη φορὰ ὅταν ἤμουν φῶς σ᾿ ἕνα μίσχο. Οἱ περσότεροι στίχοι μου εἶναι κτίσματα πάνω σου. Κι ἂν ὁ λόγος μου γίνονταν Λόγος, θὰ μέναμε ὄρθιοι τότε κ᾿ οἱ δυὸ σὰν πέτρες παράλληλες. Ὅμως μέσα στὸ ἀνάστατο δάσος τοῦ κόσμου σήμερα ὁ Λόγος δύσκολα ἀκούγεται. Ἀλλὰ τὰ παιδιὰ τὸ ξέρω πὼς μέσ᾿ ἀπὸ τὰ βιβλία μου αὔριο θὰ μαζεύουν λουλούδια καὶ πὼς θὰ μιλοῦν γιὰ τὸ θαῦμα - ζωή, κοιτώντας τὸν κόσμο μέσ᾿ ἀπ᾿ τοὺς στίχους μου. ΙΙ Σὲ ἀνέβαινα, σὲ κατέβαινα, οὐρανὸ φορτωμένος γιὰ τὶς ἀνάγκες μου. Οἱ λέξεις μου, κάλυκες, ἔπρεπε νὰ γιομίζουν μὲ φῶς. Οἱ στίχοι μου γλάστρες στοῦ Θεοῦ τὸ παράθυρο. ΙΙΙ Ὅταν ᾖρθα στὸν κόσμο κ᾿ εἶδα τὸν ἥλιο, εἶπα: Θὰ πρέπει κάτι ν᾿ ἀφήσω πίσω μου φεύγοντας. Καὶ τὸ βρῆκα ἀρκετό. Ν᾿ ἀνεβῶ στὴν κορφή σου, νὰ πετάξω στὴ γῆς ἕνα λουλοῦδι. IV Εἶδα τὸν κεραυνό, τὸ φιδίσιο του τίναγμα. Ταλαντεύονταν λάμποντας ἀπὸ κάτω ὡς ἀπάνω τὴν κορφή σου, μετέωρος. Κ᾿ ἡ σκέψη μου ἔπαιξε μὲς τὸ κρανίο μου σὰν ἀστραπή: Πηδώντας στὸ πρῶτο του, ν᾿ ἀνεβῶ ἕνα - ἕνα, ἀπὸ κάτω ὡς ἀπάνω τὰ λοξὰ σκαλοπάτια του. V Ἡ οὐράνια δαντέλα, ἡ σχεδὸν κυματίζουσα, τῶν γραμμῶν σου, θαρρεῖς ὅταν δύει ὁ ἥλιος καὶ γιομίζει ἀγγέλους. Προχωροῦν, ἀνεβαίνουν ἀπ᾿ τὶς δυὸ παρυφὲς στὴ μεγάλη κορφή σου. Συγκεντρώνονται πάνω της σὰν μιὰ χορωδία. Ὅσο ποὺ τέλος, κάποιος ἀπ᾿ ὅλους ἁπλώνει τὸ χέρι κι ἀνάβει τὸν ἕσπερο. VI Ἐδῶ πάνω εἶναι ὁ θάνατος ἄγνωστος ἔλεγα κ᾿ ἔγραφα κάποτε. Κ᾿ ἦταν ἀλήθεια. Γινόταν συχνά. Τὰ περάσματα ἔκλειναν. Ὁ κρύος ἀέρας κ᾿ οἱ σκιὲς τῆς νυχτὸς δὲν ἔβρισκαν δίοδο. ………Συναντιόνταν τὸ ἔξω καὶ τὸ μέσα μου φῶς κι ἁπλωνόταν δίχως ὅρια γύρω μου. VII Ἤμουν δέκα χρονῶν ὅταν χάραξα μ᾿ ἕνα σουγιᾶ σὲ μιὰ πλάκα σου τ᾿ ὄνομά μου, μόλις βγαίνει νὰ τὸ συλλαβίζει ὁ ἥλιος. Ἦταν τότε ποὺ ἀκόμη εἶχα «ἐγώ» μὰ ποὺ ἀργότερα τό ῾σβησα, καθὼς ἡ βροχὴ ἀπ᾿ τὴν πλάκα σου τ᾿ ὄνομά μου. ………………Τ᾿ ὄνομά μου ἡ φωνὴ ἑνὸς ἀηδονιοῦ ποὺ βγαίνει ἀπ᾿ τὸ δάσος χωρὶς τ᾿ ὄνομά μου. Μοῦ ἀρκεῖ νὰ γνωρίζω ὅτι στάζει Θεὸ στὶς ψυχὲς τῶν παιδιῶν ἡ λάμψη τῶν λέξεων. VIII Ὑποσχόμουν στὸ ἕνα ποὺ ἦταν ὅλα. Χαμογελοῦσα στὸ ἕνα ποὺ ἦταν ὅλα. Δὲν ἤσουν τὸ ἕνα, καλό μου βουνό. Σὲ ἔκαμα πρόσωπο, σὲ εἶδα λαὸ καὶ σὲ εἶδα πλανήτη. Κ᾿ ἔκαμα ἕνα ὄμορφο ὄνειρο: Νὰ μεταβάλω μ᾿ αὐτὸ τὸ χαμόγελο πάνω σου σὲ κρόσια ἥλιου ὅλα τὰ σύννεφα, σὲ φώσφορο εἰρήνης μιὰ καταιγίδα. IX Εἶχα ἀνάγκη νὰ ὑπάρχεις. Νὰ βρῶ ν᾿ ἀκουμπήσω κάπου τὴ λύπη μου. Σὲ καιροὺς ὅπου ὅλα, πρόσωπα, αἰσθήματα, ἰδέες, ἦταν ρευστά, χρειαζόμουν μιὰ πέτρα στερεὴ ν᾿ ἀκουμπῶ τὸ χαρτί μου. Μὴν ἀποσύρεις τὴν πέτρα σου, Κύριε, καὶ μείνουν τὰ χέρια μου στὸ κενό. Ἔχω ἀκόμη νὰ γράψω. X Παλεύοντας διάσχισα ἀνέμους πολλούς, ποὺ βρίσκαν τὸ στῆθος μου ἀνοιχτὸ καὶ μὲ πάγωναν. Ὑδρορροὲς κεραυνῶν τὸ μέτωπό μου, φαγώθηκε, ἔτσι ποὺ τώρα νὰ στεκόμαστε ὁ ἕνας μας ἀντίκρυ στὸν ἄλλο, σὰν δυὸ ἀδελφὰ γκρίζα πετρώματα. ……………..Ἡ γαλήνη σου ὅμως καὶ ἡ γαλήνη μου πάντοτε. Καθισμένος στὰ πόδια σου, γιομάτος πληγές, μακαρίζω τὴν ὕπαρξη. …………….Ἡ μοῖρα μοῦ ἐπέτρεψε ἀπ᾿ ὅλον τὸν μέγα πλοῦτο ποὺ ὑμνῶ, νὰ ἔχω κ᾿ ἐγὼ στὸ σύμπαν μιὰ πέτρα. XI Πολὺ τὸ προσπάθησαν οἱ ἄσχημοι τοῦτοι καιροί, ἀλλὰ τέλος δὲν μοῦ ρήμαξαν τὴν ψυχὴ γιὰ νὰ μείνει ἐδῶ, νὰ στέκεται δίπλα σου, νὰ σὲ ντύνει, σὲ ὧρες χαρμόσυνων ἡμερῶν, ἀγγελμάτων. ………………Θά ῾ναι τὸ γιορ- τινό σου πουκάμισο. XII Θέλω νὰ ὑφάνω, ν᾿ ἀποδώσω μὲ λέξεις τὸ ρυθμὸ τοῦ νεροῦ, ποὺ χτυπάει στὰ χαλίκια κάτω ἀπ᾿ τὶς φτέρες σου. Ν᾿ ἀκούγεται ὅμοια κ᾿ ἡ ψυχή μου κυλώντας, λέξη τὴ λέξη, μέσα στοὺς στίχους μου, νὰ ρέει συνεχῶς, καθαρά, τρυφερά, (ἀπὸ δῶ οὐρανὸς κι ἀπὸ κεῖ οὐρανός) μουσικὴ δωματίου μέσα στὸ χρόνο. XIII Μὲ τὶς λέξεις σου μίλησα τῶν τσοπάνηδων ποὺ τὶς φύλαξα στὸ αἷμα μου. Ἦταν γυμνὲς καὶ τοὺς φόρεσε ἔνδυμα νὰ ταιριάζουν στὴν ὁμιλία μου μὲ τὸν κόσμο - μὲ τὰ ζῶντα καὶ μή, ποὺ ὅλα μαζὶ σχηματίζουνε ἕναν ποταμὸ ὀμορφιᾶς, ποὺ ἐδῶ ἀκριβῶς, στοὺς δυό μας ἀνάμεσα καὶ γύρω ἀπὸ μᾶς, στὸ χῶρο τῆς γῆς, τέμνει τὴν ἄβυσσο. XIV Τὸ ξέρω ὅτι ἤσουν καὶ πρὶν γεννηθῶ. Τὸ ὕψος σου πάντως βγῆκε ἀπὸ μέσα μου.

---

Μὲς τὴ διαφάνεια τοῦ πρωινοῦ Μὲς τὴ διαφάνεια τοῦ πρωινοῦ ἄνοιξα τὰ παράθυρά μου καὶ σ᾿ εἶδ᾿ ἀπ᾿ ὅλα τὰ σημεῖα χαρούμενη νὰ κατεβαίνεις, πλαγιὰ-πλαγιὰ τοὺς οὐρανούς, πλαγιὰ-πλαγιὰ τοὺς λόφους, σὰ νἄρχεσαι ἀπὸ τὴν ἀρχὴ κι ἀπ᾿ τὴν πηγὴ τοῦ κόσμου. Κουδούνια καὶ χαμόγελα τὸ φόρεμά σου ποὺ τὸ φιλοῦν, καὶ τὸ γυρίζουν οἱ αὖρες στὸ γαλάζιο κι εἶσαι παντοῦ μὲ μι᾿ ἀγκαλιὰ τριαντάφυλλα ποὺ φέγγουν τὶς πέτρες χρωματίζοντας γύρω μου ὅταν βραδιάζει. Μὰ ὅταν νυχτώνει, κλείνοντας τὰ τέσσερα παράθυρά μου, ἐνῷ στὸ σκοῦρο θαλασσὶ παίρνουν ν᾿ ἀνθίζουν τ᾿ ἄστρα, σμίγω ἔξω μὲ τοῦ σύμπαντος τὸ μέγα φῶς, τὸ φῶς σου, λιώνοντας τὴν εἰκόνα σου σ᾿ ἄχνινα συννεφάκια. Κι ἐνῷ κάτω ἀπ᾿ τὴ στέγη μου γέρνω τὸ μέτωπό μου κι ἀκούω σκυμμένος τοῦ δικοῦ μου κόσμου τὶς καμπάνες, ἀπ᾿ ἔξω ὑπάρχεις ἐσύ: φῶς, στερέωμα, οὐρανός,

---

Οἱ μικροὶ γαλαξίες Πᾶνε κι ἔρχονται οἱ ἄνθρωποι πάνω στὴ γῆ. Σταματᾶνε γιὰ λίγο, στέκονται ὁ ἕνας ἀντίκρυ στὸν ἄλλο, μιλοῦν μεταξύ τους. Ἔπειτα φεύγουν, διασταυρώνονται, μοιάζουν σὰν πέτρες ποὺ βλέπονται. Ὅμως, ἐσύ, δὲ λόξεψες, βάδισες ἴσα, προχώρησες μὲς ἀπὸ μένα, κάτω ἀπ᾿ τὰ τόξα μου, ὅπως κι ἐγώ: προχώρησα ισα, μὲς ἀπὸ σένα, κάτω ἀπ᾿ τὰ τόξα σου. Σταθήκαμε ὁ ἕνας μας μέσα στὸν ἄλλο, σὰ νάχαμε φτάσει. Βλέποντας πάνω μας δυὸ κόσμους σὲ πλήρη λάμψη καὶ κίνηση, σαστίσαμε ἀκίνητοι κάτω ἀπ᾿ τὴ θέα τους - Ἤσουν νερό, κατάκλυσες μέσα μου ὅλες τὶς στέρνες. Ἤσουνα φῶς, διαμοιράστηκες. Ὅλες οἱ φλέβες μου ἔγιναν ἄξαφνα ἕνα δίχτυ ποὺ λάμπει: στὰ πόδια, στὰ χέρια, στὸ στῆθος, στὸ μέτωπο. Τ᾿ ἄστρα τὸ βλέπουνε, ὅτι: δυὸ δισεκατομμύρια μικροὶ γαλαξίες καὶ πλέον κατοικοῦμε τὴ γῆ.

Ἂν σοῦ λείψω μιὰ νύχτα Ἂν σοῦ λείψω μιὰ νύχτα μὴν ἀνησυχήσης ὡς τὸ ἄλλο πρωί, ὡς τὸ ἄλλο βράδυ, ὡς τὴν Κυριακή, Ἐδῶ κάπου θὰ βρίσκομαι σ᾿ ἕναν ἄρρωστο δίπλα, μ᾿ ἕνα πικρὸ ραβδὶ θὰ ψάχνω νὰ βρῶ μία πηγή. πόρτα σὲ πόρτα θὰ γυρνῶ μ᾿ ἕνα ψωμὶ στὴ μασχάλη. Ἔχε ἀναμμένη τὴ φωτιὰ πάντοτε, γιατὶ πάντοτε θὰ σοῦ γυρίζω μουσκεμένος- Ἔχω ζεσταμένο στὰ γόνατά σου ἕνα πουκάμισο κι ἔχε τὸ νοῦ σου στὴν πόρτα καὶ στὴ δημοσιὰ μὴν ἀκουστῶ, γιατί, δίχως λειψὸ ἀποφέγγαρο κι ἄστρι, κάθε φορά, ἀπὸ τὴν ἄκρη θά ῾ρχομαι τὸν κόσμου.

Τὰ δεκατέσσερα παιδιά «...Ἐν ἀρχῇ ἦν ἡ ἀγάπη...» μελωδοῦσε γιομίζοντας τὸ γυμνό σου δωμάτιο μιὰ παράξενη ἅρπα καθὼς σ᾿ ἔπαιρνε ὁ ὕπνος καὶ τὸ χέρι σου, κρύο, σὰν κλωνὶ λεμονιᾶς σὲ νεκρό, ἀναπαύονταν πάνω στὸ στῆθος σου. Κ᾿ ἔβλεπες πὼς ἄνοιγε τάχα μιὰ πόρτα στὸν ὕπνο σου. Πὼς μπαῖναν τὰ δεκατέσσερα παιδιὰ λυπημένα καὶ στεκόντουσαν γύρω σου. Τὰ μάτια τους θύμιζαν σταγόνες σὲ τζάμια: «Ἔλεος! Ἔλεος! Ἔλεος!...» Τινάζοντας τὴ βροχὴ καὶ τὸ χιόνι ἀπὸ πάνω τους, τὰ ζύγιαζες μὲ τὸ βλέμμα σου σὰ νἄθελες νὰ τοὺς κόψεις τὴν εὐτυχία στὰ μέτρα τους, ἐνῷ ἡ ἅρπα συνέχιζεν ἁπαλὰ μὲς στὸν ὕπνο σου: «Ὅ,τι θέλει κανεὶς μπορεῖ νὰ φτιάξει μὲ τὴν ἀγάπη. Ἥλιους κι ἀστέρια, ῥοδῶνες καὶ κλήματα...» Ἀλλὰ ἐσὺ προτιμοῦσες μποτίτσες φοδραρισμένες μὲ μάλλινο, πουκάμισα κλειστὰ στὸ λαιμό- γιατὶ φυσάει πολὺ στὸ Καλέντζι! Ἔβλεπες πὼς ῥάβεις μὲ τὰ δυό σου χέρια, ἔβλεπες πὼς ζυμώνεις μὲ τὰ δυό σου χέρια κι ὀνειρευόσουν πὼς μπαίνεις στὴν τάξη μὲ δεκατέσσερες φορεσιές, μὲ δεκατέσσερα χριστόψωμα στὴν ἀγκαλιά σου. Ἀλλὰ ξύπναγες τὸ πρωῒ κι ἄκουγες ποὺ ἔβρεχε. Σὲ δίπλωνε σὰ μιὰ λύπη τ᾿ ἀδιάβροχό σου κι ὁ δρόμος γιὰ τὸ σχολειὸ γινόταν πιὸ δύσκολος. Βάδιζες κ᾿ εἶχες σκυμμένο τὸ πρόσωπο σὰ νἆταν κάποιος ἀπάνω σου καὶ νὰ σ᾿ ἔκρινε γιὰ τ᾿ ἄδεια σου χέρια. Σὰ νἄφταιγες μάλιστα, σ᾿ ὅλη τὴ διαδρομὴ σὲ μπάτσιζε τὸ χιονόνερο. Ἔμπαινες στὸ σχολειὸ κ᾿ ὅπως τ᾿ ἀντίκριζες μοιραζόταν σὲ δεκατέσσερα χαμόγελα τὸ πρόσωπό σου. Θυμόσουν πὼς ἡ ἀγκάλη σου ἦταν μισὴ κι ἀνεβαίνοντας πάνω στὴν ἕδρα σου ἄνοιγες τὴ λύπη σου καὶ τὰ σκέπαζες ὅπως ὁ οὐρανὸς σκεπάζει τὴ γῆ. Ὥρα 8 καὶ 20´ ἀκριβῶς. Τὸ μάθημα ἀρχίζει κανονικά. Ἐσὺ πάνω ἀπ᾿ τὴν ἕδρα κι ἀπ᾿ ἀντίκρυ σου ὁ Χριστός, ἁπαλὸς καὶ γλυκὺς μὲς στὸ κάδρο του, δίνετε τὰ χέρια πάνω ἀπὸ τὰ κεφάλια τους νὰ τοὺς κάμετε μιὰ στέγη ἀπὸ ζεστασιὰ γιατὶ σᾶς ἤρθανε καὶ σήμερα μουσκεμένα κ᾿ ἡ λύπη περπατάει μὲς στὰ μάτια τους ὅπως ὁ σπουργίτης πάνω στὸ φράχτη. Τὸ καλαμπόκι δὲν ψώμωσε τὸ περσινὸ καλοκαίρι κι ἀκοῦς τὸ ψωμάκι ποὺ κλαίει μὲς στὶς μπόλιες τους. Ὥρα 10 καὶ 20´. Τὸ μάθημα συνεχίζεται. Οἱ σπουργίτες σου χτυποῦν τὰ φτερά τους. Τὸ μολύβι πεθαίνει ἀνάμεσα στὰ κοκκαλιασμένα τους δάχτυλα. Ἡ καρδιά σου εἶναι τώρα μιὰ στάμνα σπασμένη. Τὰ λόγια σου βγαίνουν ἀργὰ σὰ μιὰ βρύση ποὺ στέρεψε: «Ὁ μέγας Ἀλέξανδρος... Ὁ μέγας Ἀλέξανδρος... Ὁ μέγας Ἀλέξανδρος...». Τὰ δάχτυλά σου εἶναι πέντε. Τὰ μέτρησες δέκα φορές. Τὰ δάχτυλά σου εἶναι πέντε. Μετρᾶς τὸ ἕνα χέρι σου -τ᾿ ἄλλο σου βρίσκεται τυλιγμένο σὲ συννεφιά- τὰ δάχτυλά σου εἶναι πέντε. Σηκώνεις τὸ πρόσωπο, κοιτάζεις τὴ στέγη, κάνεις πὼς σκέφτεσαι σκύβεις πάλι στὴν ἕδρα, ξεφυλλίζεις τὸν Αἴσωπο, κατεβαίνεις καὶ γράφεις στὸ μαυροπίνακα, κοιτάζεις τὸν οὐρανὸ ἀπ᾿ τὸ παράθυρο, γυρίζεις τὸ κεφάλι σου ἀλλοῦ, δὲ μπορεῖς ἄλλο παρὰ νὰ κλάψεις. Παίρνεις τὸ μαθητολόγιο στὰ χέρια σου, κάτι ψάχνεις νὰ βρεῖς, τὸ σηκώνεις διαβάζοντας καὶ σκεπάζεις τὸ πρόσωπό σου. Τὰ σύννεφα ἔχουν μπεῖ μὲς στὴν τάξη. Ἀντίκρυ σου κι ὁ Χριστὸς παραδέρνει σ᾿ ἀμηχανία. Θαρρεῖς καὶ σηκώνει στ᾿ ἀλήθεια τὰ χέρια του ἑνωμένα στὸ φῶς ποὺ πέφτει ἀπὸ πάνω του. Νιώθει στενόχωρα ὅπως τὰ μεσάνυχτα στὴ Γεθσημανῆ καὶ δὲν εἶμαι ἐκεῖ νὰ σοῦ χτυπήσω τὸν ὦμο καὶ δὲν εἶμαι ἐκεῖ νὰ σοῦ εἰπῶ: Δός του θάρρος, βοήθησέ τον νὰ βγεῖ ἀπ᾿ τὴ δύσκολη θέση, κατέβαινε, διάσχισε τὴν αἴθουσα γρήγορα, μὴν τὸν ἀφήνεις ἐκτεθειμένο στὰ βλέμματα τῶν παιδιῶν, δός του ἕνα βιβλίο νὰ κάνει πὼς συλλαβίζει, δός του ἕνα βιβλίο νὰ κρύψει τὰ μάτια του.

Τὸ καθαρότερο πράγμα τῆς δημιουργίας Δὲν ξέρω, μὰ δὲν ἔμεινε καθόλου σκοτάδι. Ὁ ἥλιος χύθηκε μέσα μου ἀπὸ χίλιες πληγές. Καὶ τούτη τὴ λευκότητα ποὺ σὲ περιβάλλω δὲ θὰ τὴ βρεῖς οὔτε στὶς Ἄλπεις, γιατὶ αὐτὸς ὁ ἀγέρας στριφογυρνᾶ ὡς ἐκεῖ ψηλὰ καὶ τὸ χιόνι λερώνεται. Καὶ στὸ λευκὸ τριαντάφυλλο βρίσκεις μιὰ ἰδέα σκόνης. Τὸ τέλειο θαῦμα θὰ τὸ βρεῖς μοναχὰ μὲς στὸν ἄνθρωπο: λευκὲς ἐκτάσεις ποὺ ἀκτινοβολοῦν ἀληθινὰ στὸ σύμπαν καὶ ὑπερέχουν. Τὸ πιὸ καθαρὸ πράγμα λοιπὸν τῆς δημιουργίας δὲν εἶναι τὸ λυκόφως, οὔτε ὁ οὐρανὸς ποὺ καθρεφτίζεται μὲς στὸ ποτάμι, οὔτε ὁ ἥλιος πάνω στῆς μηλιᾶς τ᾿ ἄνθη. Εἶναι ἡ ἀγάπη.

Δίχως πανί Δίχως πανί, δίχως κουπί, ἂν μᾶς σέρνει ὁ γιαλός μας, δίχως ἄστρο ἂν μᾶς θέλει ἡ νύχτα, δίχως ἥλιο ἂν μᾶς καλεῖ ἡ ημέρα, ποῦ εἶναι ο κόσμος;

Δειλινά Τὰ βήματα τοῦ φθινοπώρου ἀντήχησαν νωρίς, κι εἶπε μὲ πίκρα ἡ ἀδελφή μου: «Ἡ νυχτερινὴ βροχὴ τὰ ρόδα μας τὰ μάδησε, ἀδελφούλη μου, καὶ τώρα;» Ἕνα βιβλίο ρομαντικὸ θὰ συλλογίστηκε... Μὰ ἐγὼ ἀναμέτρησα στὸ νοῦ μου τὶς ἱστορίες γύρω ἀπ᾿ αὐτὰ τὰ ῥόδα ποὺ πεθάνανε στὴ φύση ἀνάμεσα καὶ στὴν καρδιά μου.

Κάτω ἀπὸ σκιὲς καὶ φῶτα Τὸν καιρὸ ποὺ γεννήθηκα- κεῖνα τὰ χρόνια, μοῦ ῾χε ὁ Θεὸς φυλάξει τὰ δέντρα. Ἦταν ἀστέρια στὸν οὐρανό... Μπροστά μου ὁ Ταΰγετος στεκόταν ἀνέπαφος... Ἦταν ὁ κόσμος τοῦτος τόσο ὄμορφος, ποὺ μπέρδευε εὔκολα κανεὶς τὰ φαινόμενα... Τὸν καιρὸ ποὺ γεννήθηκα-κεῖνα τὰ χρόνια, δὲν πλανιότανε οὔτε ὑποψία κακῆς φωτιᾶς στὸν ὁρίζοντα.

Αὐτοβιογραφία Μεταφέρω ἀπὸ τόπο σὲ τόπο τὴ λύπη μου, αὐτὸ τὸ καλύβι μὲ τὰ ἐλάχιστα πράγματα: τὰ χαρτιά, τὶς μνῆμες, τὶς πέννες μου. Τὸ πιὸ μεγάλο μου ἀπ᾿ ὅλα τὰ πράγματα, μὲς στὸν ἄδειο μου χῶρο, εἶναι τὰ χέρια μου.

Αὐτοβιογραφία (ἀποσπάσματα) Μὴ μοῦ σκοτώσετε τὸ νερό. Μὴ μοῦ σκοτώσετε τὰ δέντρα. Μὴ μοῦ ξεσκίστε αὐτὲς τὶς θεῖες σελίδες ποὺ τὶς γράψανε τ᾿ ἀσύλληπτο φῶς κι ὁ ἀσύλληπτος χρόνος κι ὅπου σταθῶ μὲ περιβάλλουν. Μὴ μοῦ σκοτώσετε τῆς γῆς τὸ ποίημα!... ...Ἐπιστρατέψετε τὴν αἰωνιότητα, ἀνάβοντας τὸ ἄστρο: «Ἀγάπη». Ἐπιστρατέψετε τὴν αἰωνιόττητα, ἀνάβοντας ψηλότερα ἀπ᾿ ὅλα, πάνω ἀπ᾿ τὸ ἕτοιμο βάραθρο, τὸ ἄστρο: «Ἀνθρώπινο μέτωπο!»... ...Σᾶς παρακαλοῦμε: Ἀφῆστε μας τὰ πράγματα. Μὴ μᾶς τὰ καῖτε. Ἀφῆστε τὰ ἔντομα νὰ βρίσκουνε τ᾿ ἄνθη τους.

Μὴν ἀγγίζετε! Ἀφῆστε αὐτὸν τὸν ὄμορφο κόσμο νὰ διαιωνίζεται ἀνακυκλώνοντας τὸ αὔριο μὲς στὶς πηγές του ὅπως τὸν καιρὸ ποὺ γεννήθηκα ὡς ν᾿ ἀναδύεται, κάθε πρωί, γιὰ πρώτη φορά, μὲς ἀπ᾿ τὶς ρόδινες γάζες τῆς γέννας του. Σβῆστε στὸν ἥλιο τὴν κακὴ φωτιά. Μὴ μᾶς σκοτώνετε!

Ἀπόκριση στὸν ποιητὴ Θανάση Παπαθανασόπουλο Ὁ ἥλιος μοιράζεται σὲ κομμάτια μέσα στοὺς ποιητές. Εἶναι τὸ ἀντίδωρο ποὺ ὁ Θεὸς διανέμει στοὺς ἐντολεῖς του. Συμμετέχουμε στὴν ὑπόθεση τοῦ φωτός. Ἐνῶ φτιάχνουν ἐκεῖνοι, πουλοῦν, διακινοῦν ὅπου γῆς κι ὅπου ἄνθρωποι ὅπλα κι ἀποθηκεύουν αἷμα σκοτώνοντας ὄνειρα ἐμεῖς προσπαθοῦμε: Νὰ φτιάξουμε ἕναν οὐρανὸ μὲ λίγες λέξεις.

Τὸ παιδὶ μὲ τὴ σάλπιγγα Ἂν μποροῦσες νὰ ἀκουστεῖς θὰ σοῦ ἔδινα τὴν ψυχή μου νὰ τὴν πᾶς ὡς τὴν ἄκρη τοῦ κόσμου. Νὰ τὴν κάνεις περιπατητικὸ ἀστέρι ἢ ξύλα ἀναμμένα γιὰ τὰ Χριστούγεννα-στὸ τζάκι τοῦ Νέγρου ἢ τοῦ Ἕλληνα χωρικοῦ. Νὰ τὴν κάνεις ἀνθισμένη μηλιὰ στὰ παράθυρα τῶν φυλακισμένων. Ἐγὼ μπορεῖ νὰ μὴν ὑπάρχω ὡς αὔριο. Ἂν μποροῦσες νὰ ἀκουστεῖς θὰ σοῦ ἔδινα τὴν ψυχή μου νὰ τὴν κάνεις τὶς νύχτες ὁρατὲς νότες, ἔγχρωμες, στὸν ἀέρα τοῦ κόσμου. Νὰ τὴν κάνεις ἀγάπη.

 http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/nikhforos_brettakos_poems.htm

---