Νυκτουρία στους άνδρες: Αποκλειστικός ένοχος η υπερπλασία του προστάτη;
Λανθασμένη είναι η άποψη που κυριαρχεί τόσο σε ασθενείς όσο και σε γιατρούς ότι η νυκτουρία στους άνδρες είναι στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων σύμπτωμα της υπερπλασίας του προστάτη. Αντιθέτως με ό,τι πιστεύεται από πολλούς, η νυκτουρία είναι σύμπτωμα συστημικό που τις περισσότερες φορές σχετίζεται με κάποιο διαφορετικό της υπερπλασίας του προστάτη πρόβλημα.
«Η νυκτουρία, δηλαδή η ανάγκη του ανθρώπου για ούρηση κατά τη διάρκεια της νύχτα που τον ξυπνά μία ή περισσότερες φορές κάθε βράδυ, είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα που ταλαιπωρεί άνδρες και γυναίκες, κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας, επηρεάζοντας αρνητικά την ποιότητα ζωής τους. Εκτιμάται ότι σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού ηλικίας άνω των 50 ετών βιώνει δύο ή περισσότερες νυχτερινές ουρήσεις. Δεδομένης της υψηλής συχνότητας εμφάνισής της σε μεγαλύτερες ηλικίες, λανθασμένα συχνά θεωρείται ότι αποτελεί αναπόφευκτα μέρος της διαδικασίας της γήρανσης», εξηγεί ο χειρουργός ουρολόγος-ανδρολόγος Δρ. Μάρκος Καραβιτάκης. «Σύμφωνα με στοιχεία, η εμφάνισή της απαντάται και σε νεώτερους ανθρώπους, αφού το 20% του νεότερου πληθυσμού τακτικά ξυπνά τουλάχιστον δύο φορές κάθε νύχτα, με τις γυναίκες να ταλαιπωρούνται συχνότερα. Μελέτη έδειξε ότι οι γυναίκες ηλικίας μεταξύ 18 και 29 ετών είναι σχεδόν 10 φορές πιο πιθανό να έχουν νυκτουρία απ’ ότι οι άνδρες της ίδιας ηλικίας», προσθέτει.
Εκτός από τον αντίκτυπό της στην ποιότητα ζωής, η νυκτουρία ενδεχομένως να σχετίζεται με εξασθενημένη σωματική υγεία και ως εκ τούτου αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Μια μετα-ανάλυση βρήκε ότι η νυκτουρία σχετίζεται με αύξηση κατά 22% όλων των αιτιών θνησιμότητας.
Στους άνδρες η νυκτουρία πράγματι μπορεί να συνδέεται με την υπερπλασία του προστάτη, καθώς είναι ένα από τα πιο ενοχλητικά συμπτώματα της πάθησης. Αιτία είναι η αύξηση του μεγέθους του προστάτη, ο οποίος πιέζει την ουρήθρα που διαπερνά μέσα από τον προστάτη. Αποτέλεσμα αυτού είναι η παρεμπόδιση της ροής και εντέλει της αποβολής των ούρων, η οποία δύναται να προκαλέσει συσσώρευσή τους στην κύστη, γεγονός που οδηγεί σε νυκτουρία.
Ωστόσο, η υπερπλασία προστάτη δεν είναι η μοναδική αιτία πρόκλησης της νυκτουρίας. Η κατηγοριοποίηση της νυκτουρίας ως σύμπτωμα μόνο αυτής της πάθησης παραβλέπει το πολύ υψηλό ποσοστό των ανθρώπων για τους οποίους η νυκτουρία αντικατοπτρίζει συστημική νόσο, είναι αποτέλεσμα συμπεριφορών του ασθενή ή οφείλεται σε διαταραχές του ύπνου. Μελέτη έδειξε τη σχέση μεταξύ νυκτουρίας και υπέρτασης, καρδιαγγειακής νόσου και εγκεφαλικού επεισοδίου. Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι σχετίζεται με μειωμένη ποιότητα ύπνου, με κατάθλιψη, παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και διάφορες άλλες μεταβολικές διαταραχές.
Όπως επισημαίνει ο Δρ. Καραβιτάκης, για τη διερεύνηση της αιτίας που προκαλεί την νυκτουρία, απαιτείται προσεκτική λήψη του ιστορικού και κλινική εξέταση, η οποία δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στο ουροποιητικό σύστημα αλλά θα πρέπει να εξετάζει όλα τα συστήματα του σώματος που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την παραγωγή ούρων. «Η δογματική άποψη ότι η νυκτουρία αποτελεί αποκλειστικά σύμπτωμα του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος οδηγεί σε λανθασμένη θεραπεία. Επιπροσθέτως, ενδεχομένως να αποτελεί πρώιμη ένδειξη που προειδοποιεί για την ύπαρξη κάποιας σοβαρής πάθησης, όπως για παράδειγμα καρδιακής ανεπάρκειας. Οπότε, η πεποίθηση ότι η νυκτουρία είναι πρόβλημα της ουροποιητικής οδού μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνα παραπλανητική».
Ως associate member στο European Association of Urology (EAU) Guidelines Office, δηλαδή του τμήματος της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρείας που έχει ως σκοπό τη μελέτη και σύνταξη των κατευθυντήριων γραμμών της EAU και ως συμμετέχων στην έρευνα από την οποία εκδόθηκαν για πρώτη φορά κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση της νυκτουρίας, ο Δρ. Καραβιτάκης τονίζει: «Ο υποκείμενος παθοφυσιολογικός μηχανισμός της νυκτουρίας μπορεί να διακριθεί σε πέντε αιτιολογικές κατηγορίες: την ολική πολυουρία, τη νυκτερινή πολυουρία, τη δυσλειτουργία του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος, τις διαταραχές ύπνου και κάποιο συνδυασμό αυτών», και εξηγεί περαιτέρω: Η ολική πολυουρία ορίζεται ως η παραγωγή ούρων περισσότερων από 40 ml / kg / 24h και πιθανές αιτίες είναι ο κακώς ελεγχόμενος σακχαρώδης διαβήτης, ο άποιος διαβήτης και η πρωτογενής πολυδιψία. Η διαχείριση της ολικής πολυουρίας εξαρτάται από την υποκείμενη πάθηση, όπως τον έλεγχο του διαβήτη. Η νυκτερινή πολυουρία υφίσταται όταν το ποσοστό των 24ωρων ούρων που παράγονται κατά τη διάρκεια του ύπνου υπερβαίνει το 33% (20% για ασθενείς ηλικίας κάτω των 65 ετών). Αιτίες της είναι η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η αποφρακτική υπνική άπνοια, η χρόνια νεφρική νόσος, το περιφερικό οίδημα (π.χ. φλεβική ανεπάρκεια, ηπατική ανεπάρκεια, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια), η λήψη διουρητικών και η υπερβολική πρόσληψη υγρών πριν από τον ύπνο. Και σ’ αυτήν την περίπτωση η αναγνώριση της αιτίας είναι το κλειδί για τη διαχείριση του συμπτώματος. Η δυσλειτουργία του κατώτερου ουροποιητικού αφορά στην αναντιστοιχία μεταξύ της χωρητικότητας της κύστεως και της παραγωγής ούρων, με κύριες αιτίες την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, την υπερλειτουργικότητα του εξωστήρα και γενικότερα η οποιαδήποτε πάθηση της ουροδόχου κύστης που έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της χωρητικότητάς της. Η φαρμακευτική θεραπεία συνήθως επαρκεί για τον έλεγχο των συμπτωμάτων, εάν όχι υπάρχουν και χειρουργικές επιλογές.
Οι διαταραχές ύπνου και η νυκτουρία είναι αλληλένδετες. Μπορεί να είναι πρωτογενείς (αϋπνία) ή δευτερογενείς (π.χ. λόγω χρόνιας καρδιακής ανεπάρκειας, ψυχιατρικών διαταραχών, φαρμάκων, κ.λπ). Αλλαγές στις συνήθειες του ασθενή, αλλά και φαρμακευτικές αγωγές για την καταπολέμηση της αϋπνίας συστήνονται για την καταπολέμηση της νυκτουρίας και την απόλαυση ενός αδιατάρακτου νυχτερινού ύπνου που τόσο απαραίτητος είναι για τη λειτουργία του οργανισμού και του εγκεφάλου, δεδομένου ότι η νυκτουρία μπορεί να είναι επιζήμια στη σωματική λειτουργία, την ψυχική υγεία και την παραγωγικότητα.
Λανθασμένη είναι η άποψη που κυριαρχεί τόσο σε ασθενείς όσο και σε γιατρούς ότι η νυκτουρία στους άνδρες είναι στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων σύμπτωμα της υπερπλασίας του προστάτη. Αντιθέτως με ό,τι πιστεύεται από πολλούς, η νυκτουρία είναι σύμπτωμα συστημικό που τις περισσότερες φορές σχετίζεται με κάποιο διαφορετικό της υπερπλασίας του προστάτη πρόβλημα.
«Η νυκτουρία, δηλαδή η ανάγκη του ανθρώπου για ούρηση κατά τη διάρκεια της νύχτα που τον ξυπνά μία ή περισσότερες φορές κάθε βράδυ, είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα που ταλαιπωρεί άνδρες και γυναίκες, κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας, επηρεάζοντας αρνητικά την ποιότητα ζωής τους. Εκτιμάται ότι σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού ηλικίας άνω των 50 ετών βιώνει δύο ή περισσότερες νυχτερινές ουρήσεις. Δεδομένης της υψηλής συχνότητας εμφάνισής της σε μεγαλύτερες ηλικίες, λανθασμένα συχνά θεωρείται ότι αποτελεί αναπόφευκτα μέρος της διαδικασίας της γήρανσης», εξηγεί ο χειρουργός ουρολόγος-ανδρολόγος Δρ. Μάρκος Καραβιτάκης. «Σύμφωνα με στοιχεία, η εμφάνισή της απαντάται και σε νεώτερους ανθρώπους, αφού το 20% του νεότερου πληθυσμού τακτικά ξυπνά τουλάχιστον δύο φορές κάθε νύχτα, με τις γυναίκες να ταλαιπωρούνται συχνότερα. Μελέτη έδειξε ότι οι γυναίκες ηλικίας μεταξύ 18 και 29 ετών είναι σχεδόν 10 φορές πιο πιθανό να έχουν νυκτουρία απ’ ότι οι άνδρες της ίδιας ηλικίας», προσθέτει.
Εκτός από τον αντίκτυπό της στην ποιότητα ζωής, η νυκτουρία ενδεχομένως να σχετίζεται με εξασθενημένη σωματική υγεία και ως εκ τούτου αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Μια μετα-ανάλυση βρήκε ότι η νυκτουρία σχετίζεται με αύξηση κατά 22% όλων των αιτιών θνησιμότητας.
Στους άνδρες η νυκτουρία πράγματι μπορεί να συνδέεται με την υπερπλασία του προστάτη, καθώς είναι ένα από τα πιο ενοχλητικά συμπτώματα της πάθησης. Αιτία είναι η αύξηση του μεγέθους του προστάτη, ο οποίος πιέζει την ουρήθρα που διαπερνά μέσα από τον προστάτη. Αποτέλεσμα αυτού είναι η παρεμπόδιση της ροής και εντέλει της αποβολής των ούρων, η οποία δύναται να προκαλέσει συσσώρευσή τους στην κύστη, γεγονός που οδηγεί σε νυκτουρία.
Ωστόσο, η υπερπλασία προστάτη δεν είναι η μοναδική αιτία πρόκλησης της νυκτουρίας. Η κατηγοριοποίηση της νυκτουρίας ως σύμπτωμα μόνο αυτής της πάθησης παραβλέπει το πολύ υψηλό ποσοστό των ανθρώπων για τους οποίους η νυκτουρία αντικατοπτρίζει συστημική νόσο, είναι αποτέλεσμα συμπεριφορών του ασθενή ή οφείλεται σε διαταραχές του ύπνου. Μελέτη έδειξε τη σχέση μεταξύ νυκτουρίας και υπέρτασης, καρδιαγγειακής νόσου και εγκεφαλικού επεισοδίου. Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι σχετίζεται με μειωμένη ποιότητα ύπνου, με κατάθλιψη, παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και διάφορες άλλες μεταβολικές διαταραχές.
Όπως επισημαίνει ο Δρ. Καραβιτάκης, για τη διερεύνηση της αιτίας που προκαλεί την νυκτουρία, απαιτείται προσεκτική λήψη του ιστορικού και κλινική εξέταση, η οποία δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στο ουροποιητικό σύστημα αλλά θα πρέπει να εξετάζει όλα τα συστήματα του σώματος που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την παραγωγή ούρων. «Η δογματική άποψη ότι η νυκτουρία αποτελεί αποκλειστικά σύμπτωμα του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος οδηγεί σε λανθασμένη θεραπεία. Επιπροσθέτως, ενδεχομένως να αποτελεί πρώιμη ένδειξη που προειδοποιεί για την ύπαρξη κάποιας σοβαρής πάθησης, όπως για παράδειγμα καρδιακής ανεπάρκειας. Οπότε, η πεποίθηση ότι η νυκτουρία είναι πρόβλημα της ουροποιητικής οδού μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνα παραπλανητική».
Ως associate member στο European Association of Urology (EAU) Guidelines Office, δηλαδή του τμήματος της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρείας που έχει ως σκοπό τη μελέτη και σύνταξη των κατευθυντήριων γραμμών της EAU και ως συμμετέχων στην έρευνα από την οποία εκδόθηκαν για πρώτη φορά κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση της νυκτουρίας, ο Δρ. Καραβιτάκης τονίζει: «Ο υποκείμενος παθοφυσιολογικός μηχανισμός της νυκτουρίας μπορεί να διακριθεί σε πέντε αιτιολογικές κατηγορίες: την ολική πολυουρία, τη νυκτερινή πολυουρία, τη δυσλειτουργία του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος, τις διαταραχές ύπνου και κάποιο συνδυασμό αυτών», και εξηγεί περαιτέρω: Η ολική πολυουρία ορίζεται ως η παραγωγή ούρων περισσότερων από 40 ml / kg / 24h και πιθανές αιτίες είναι ο κακώς ελεγχόμενος σακχαρώδης διαβήτης, ο άποιος διαβήτης και η πρωτογενής πολυδιψία. Η διαχείριση της ολικής πολυουρίας εξαρτάται από την υποκείμενη πάθηση, όπως τον έλεγχο του διαβήτη. Η νυκτερινή πολυουρία υφίσταται όταν το ποσοστό των 24ωρων ούρων που παράγονται κατά τη διάρκεια του ύπνου υπερβαίνει το 33% (20% για ασθενείς ηλικίας κάτω των 65 ετών). Αιτίες της είναι η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η αποφρακτική υπνική άπνοια, η χρόνια νεφρική νόσος, το περιφερικό οίδημα (π.χ. φλεβική ανεπάρκεια, ηπατική ανεπάρκεια, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια), η λήψη διουρητικών και η υπερβολική πρόσληψη υγρών πριν από τον ύπνο. Και σ’ αυτήν την περίπτωση η αναγνώριση της αιτίας είναι το κλειδί για τη διαχείριση του συμπτώματος. Η δυσλειτουργία του κατώτερου ουροποιητικού αφορά στην αναντιστοιχία μεταξύ της χωρητικότητας της κύστεως και της παραγωγής ούρων, με κύριες αιτίες την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, την υπερλειτουργικότητα του εξωστήρα και γενικότερα η οποιαδήποτε πάθηση της ουροδόχου κύστης που έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της χωρητικότητάς της. Η φαρμακευτική θεραπεία συνήθως επαρκεί για τον έλεγχο των συμπτωμάτων, εάν όχι υπάρχουν και χειρουργικές επιλογές.
Οι διαταραχές ύπνου και η νυκτουρία είναι αλληλένδετες. Μπορεί να είναι πρωτογενείς (αϋπνία) ή δευτερογενείς (π.χ. λόγω χρόνιας καρδιακής ανεπάρκειας, ψυχιατρικών διαταραχών, φαρμάκων, κ.λπ). Αλλαγές στις συνήθειες του ασθενή, αλλά και φαρμακευτικές αγωγές για την καταπολέμηση της αϋπνίας συστήνονται για την καταπολέμηση της νυκτουρίας και την απόλαυση ενός αδιατάρακτου νυχτερινού ύπνου που τόσο απαραίτητος είναι για τη λειτουργία του οργανισμού και του εγκεφάλου, δεδομένου ότι η νυκτουρία μπορεί να είναι επιζήμια στη σωματική λειτουργία, την ψυχική υγεία και την παραγωγικότητα.